بىز مۇسانىڭ 2-بەلگىسىدە سىناي تېغىدا بېرىلگەن بۇيرۇقلارنىڭ قانچىلىق ئېنىق ئىكەنلىكىنى كۆردۇق. ئۇ ماقالىنىڭ ئاخىرىدا ، سىز ھەمىشە بۇيرۇققا ئەمەل قىلالامسىز ياكى قىلاممامسىز دەپ سورىغانتىم ۋە ئۆزىڭىزدىن سوراشقا تەكلىپ قىلدىم. ئەگەر سىز دائىم قانۇنغا رىئايە قىلمىسىڭىز ، مەندەك ئېغىر قىيىنچىلىققا دۇچ كېلىسىز . ئەگەر سىز ھەمىشە قانۇنغا رىئايە قىلسىڭىز ، ئەنسىرمىسىڭىزمۇ بولىدۇ ، ئەمما ئەگەر ئۇنى ئورۇندىيالمىسىڭىز نېمە قىلالايسىز؟ ھارۇن (مۇسانىڭ ئىنىسى) ۋە ئۇنىڭ ئەۋلادلىرى بۇ مەسىلىنى ھەل قىلىش ئۈچۈن قۇربانلىق قىلدى ۋە بۇ قۇربانلىقلار گۇناھلارنى كەچۈرۈم قىلدى ياكى ئۇلارنى يۇشۇردى
ھارۇن ئالاھىدە قۇربانلىقتىن ئىككىنى قىلدى، بۇلار ئۇنىڭ ئاللاھنىڭ قانۇنغا خىلاپلىق قىلىش جەريانىدا سادىر قىلىنغان گۇناھلارنى قانداق ياپىدىغانلىقىنى چۈشىنىشنىڭ ئالامەتلىرى ئىدى. بۇلار كالا ۋە ئىككى ئۆچكىنىڭ قۇربانلىقلىرى ئىدى. سۈرە بەقەرەنىڭ ئىسمى ھارۇننىڭ كالىنى قۇربانلىق قىلغانلىقىدىن كېلىدۇ. بىراق بىز ئۆچكە بىلەن باشلايلى
بەدەل تۆلىگۇچى ۋە كاپارەت كۈنى
مۇسانىڭ 1-بەلگىسىدىكى «ئۆتۈپ كېتىش بايرىمى» يەھۇدىيلارنىڭ تەرىپىدە فىرئەۋندىن قۇتۇلغانلىقىنى خاتىرىلەش ئۈچۈن ئىدى. ئەمما تەۋرات باشقا بايراملارنىمۇ تەبرىكلىدى. ئالاھىدە بىر مۇھىم بولغان بايرام كاپارەت كۈنى ئىدى . بۇ يەرنى چېكىپ تەۋراتدىكى تولۇق مەزمۇنىنى ئوقۇڭ
كاپارەت كۈنىگە نېمە ئۈچۈن ئېھتىياتچان ۋە تەپسىلىي كۆرسەتمىلەر بېرىلدى؟ ئۇلارنىڭ قانداق باشلانغانلىقىنى كۆرىمىز
ھارۇننىڭ ئىككى ئوغلى پەرۋەردىگارنىڭ ئالدىغا يېقىنلىشىشى بىلەن ئۆلۈپ كەتتى. ئۇلار ئۆلۈپ كەتكەندىن كېيىن، پەرۋەردىگار مۇساغا سۆز قىلدى. پەرۋەردىگار مۇساغا مۇنداق دېدى: ــ «سەن ئۆز قېرىندىشىڭ ھارۇنغا: «سەن ئۆلۈپ كەتمەسلىكىڭ ئۈچۈن پەردىنىڭ ئىچىدىكى مۇقەددەس جايغا قويۇلغان ئەھدە ساندۇقىنىڭ ئۈستىدىكى «كافارەت تەختى»نىڭ ئالدىغا ھەر ۋاقىت كەلمە»، دېگىن. چۈنكى مەن «كافارەت تەختى»نىڭ ئۈستىدىكى بۇلۇتتا ئايان بولىمەن.
[16:1-2 لاۋىيلار]
بۇرۇن نېمە بولغانلىقىغا قارايدىغان بولساق ، ھارۇننىڭ ئىككى ئوغۇلىرى ئاللاھنىڭ ھۇزۇرىدىكى چېدىرغا ئالدىراپ كىرگەندە قازا بولدى. ئەمما ئاللاھنىڭ مۇقەددەس ھۇزۇرىدا ، ئۇ ئوغۇللار قانۇننى تولۇق ئىجرا قىلمىدى ( بۇ يەردە كۆرگىنىمىزدەك ) ، شۇڭا ئۇلارنىڭ ئۆلۈشى بىر ئاقىۋەت ئىدى. نېمىشقا؟ چېدىردا ئەھدە ساندۇقى بار ئىدى. قۇرئاندا بۇ ئەھدە ساندۇقى توغرىسىدا مۇنداق دەيدۇ
ئۇلارغا پەيغەمبىرى ئېيتتىكى: «ئۇنىڭ پادىشاھلىقىنىڭ ئالامىتى شۇكى، سىلەرگە بىر ساندۇق كېلىدۇ، ئۇنىڭدا رەببىڭلار تەرىپىدىن سىلەرنى تەسكىن تاپقۇزىدىغان نەرسە ۋە مۇسانىڭ، ھارۇننىڭ تەۋەلىرى قالدۇرۇپ كەتكەن نەرسىلەر (مۇسانىڭ ھاسىسى، كىيىمى ۋە تەۋرات يېزىلغان بەزى تاختىلار) قاچىلانغان بولىدۇ، ئۇنى پەرىشتىلەر كۆتۈرۈپ كېلىدۇ. ئەگەر (ئاللاھقا ۋە ئاخىرەت كۈنىگە ئىشىنىدىغان) بولساڭلار، بۇنىڭدا (يەنى ساندۇقنىڭ نازىل بولۇشىدا ئاللاھنىڭ تالۇتنى سىلەرگە پادىشاھلىققا تاللىغانلىقىغا) ئەلۋەتتە سىلەر ئۈچۈن (روشەن) ئالامەت بار».
[بەقەرە سۈرىسى 248 – ئايەت]
كاپارەت ۋە ئەھدە ساندۇقى
دېيىلگەندەك ، بۇ «ئەھدە ساندۇقى» ھوقۇقنىڭ بەلگىسى ئىدى ، چۈنكى بۇ كېمە مۇسانىڭ قانۇننىڭ سىموۋۇلى دېگەن ئەھدىسى ئىدى . بۇ كېمە ئون كوماندلار يىزىلغان تاش خاتىرلەرنى ساقلىغان بولۇپ ، بۇ ساندۇقنىڭ ھوزۇرىدا تەۋراتنىڭ بارلىق قانۇنلىرىغا ئەمەل قىلمىغانلار ئۆلەتتى. ھارۇننىڭ ئىككى ئوغۇلىرى چېدىرغا كىرگەندە قازا بولدى. شۇڭا كۆرسەتمىلەر ئېھتىياتچانلىق بىلەن بېرىلدى ۋە بۇ كوماندىدا پۈتۈن بىر يىلداپەقەت بىر كۈندە ھارۇن چېدىرغا كىرەلەيتتى : مانا بۇ كاپارەت كۈنى ئىدى . ئەگەر ئۇ باشقا كۈندە كىرگەن بولسا ، ئۇمۇ ئۆلۈپ كېتەتتى. ئەمما بۇ بىر كۈنى ، ھارۇن ئەھدە ساندۇقىنىڭ ھۇزۇرىغا كىرىشتىن بۇرۇن ، ئۇ چوقۇم مۇنداق قىلىشى كېرەك ئىدى
شۇنىڭ بىلەن ھارۇن ئاۋۋال گۇناھ قۇربانلىقى بولىدىغان تورپاقنى سۇنۇپ، ئۆزى ۋە ئۆز ئۆيىدىكىلەر ئۈچۈن كافارەت كەلتۈرۈشى كېرەك.
ئاندىن خۇشبۇي ئىس-تۈتىكى ھۆكۈم-گۇۋاھ ساندۇقىنىڭ ئۈستىدىكى كافارەت تەختىنى قاپلىسۇن دەپ، خۇشبۇينى پەرۋەردىگارنىڭ ھۇزۇرىدىكى ئوتنىڭ ئۈستىگە قويسۇن؛ شۇنىڭ بىلەن ئۇ ئۆلمەيدۇ.
[13 ، 16:6 لاۋىيلار]
شۇنىڭ بىلەن ھارۇن ئۆزىنىڭ قانۇنغا خىلاپلىق قىلغان گۇناھلىرى ئۈچۈن بىر بۇقېنى قۇربانلىق قىلدى. ئاندىن كېيىنلا ، ھارۇن بەدەل تۆلىگۇچىىنىڭ ئالاھىدە مۇراسىمىنى ئورۇنلاشتۇردى
قاسساپلىق مۇراسىمى
ئاندىن ئۇ ئىككى تېكىنى ئېلىپ، ئۇلارنى جامائەت چېدىرىنىڭ كىرىش ئاغزىنىڭ ئالدىغا كەلتۈرۈپ، پەرۋەردىگارنىڭ ئالدىدا تۇرغۇزسۇن. ئاندىن ھارۇن بۇ ئىككى تېكە توغرىسىدا چەك تاشلىسۇن؛ چەكنىڭ بىرىنى «پەرۋەردىگار ئۈچۈن»، يەنە بىرىنى «ئازازەل ئۈچۈن» تاشلىسۇن. ھارۇن پەرۋەردىگارغا چەك چۈشكەن تېكىنى كەلتۈرۈپ، گۇناھ قۇربانلىقى سۈپىتىدە سۇنسۇن.
[16: 7-9 لاۋىيلار]
بىر بۇقا ھارۇننىڭ گۇناھلىرى ئۈچۈن قۇربانلىق قىلىنغاندىن كېيىن ، ھارۇن ئىككى ئۆچكە ئېلىپ ، چەك تاشلىدى. بىر ئۆچكە بەدەل تۆلىگۇچىبولاتتى. ئىككىنجى ئۆچكە گۇناھلار ئۈچۈن قۇربانلىق قىلىنىشى كېرەك ئىدى. نېمىشقا؟
ئاندىن ئۇ خەلق ئۈچۈن گۇناھ قۇربانلىقى قىلىنىدىغان تېكىنى بوغۇزلىسۇن؛ قېنىنى پەردىنىڭ ئىچىگە كەلتۈرۈپ، تورپاقنىڭ قېنىنى قىلغاندەك قىلسۇن، يەنى ئۇنىڭ قېنىدىن ئېلىپ كافارەت تەختىگە ۋە كافارەت تەختىنىڭ ئالدىغا چاچسۇن. ئۇ بۇ يول بىلەن مۇقەددەس جاي ئۈچۈن كافارەت كەلتۈرۈپ، ئۇنى ئىسرائىللارنىڭ ناپاكلىقىدىن، ھەممە ئىتائەتسىزلىكلىرىنى ئېلىپ بارىدىغان گۇناھلىرىدىن پاكلايدۇ ۋە شۇنىڭدەك ئۇلارنىڭ ناپاكلىقى ئارىسىدا تۇرۇۋاتقان جامائەت چېدىرى ئۈچۈنمۇ شۇنداق كافارەت قىلسۇن.
[16:15-16 لاۋىيلار]
بەدەل تۆلىگۇچىگەنېمە بولدى؟
ــ مۇقەددەس جاي، جامائەت چېدىرى ۋە قۇربانگاھ ئۈچۈن كافارەت كەلتۈرۈپ بولغاندىن كېيىن، ئۇ تىرىك تېكىنى كەلتۈرسۇن؛ ئاندىن ھارۇن ئىككى قولىنى تىرىك تېكىنىڭ بېشىغا قويۇپ تۇرۇپ، ئۇنىڭ ئۈستىدە تۇرۇپ، ئىسرائىللارنىڭ بارلىق قەبىھلىكلىرى ۋە ئىتائەتسىزلىكلىرىنى ئېلىپ بارىدىغان گۇناھلىرىنى ئىقرار قىلىپ، ئۇلارنى تېكىنىڭ بېشىغا ئارتسۇن؛ ئاندىن ئۇنى يېنىدا تەييار تۇرىدىغان بىر ئادەمنىڭ قولى بىلەن چۆلگە ئەۋەتىۋەتسۇن. بۇ يول بىلەن تېكە ئۇلارنىڭ ھەممە قەبىھلىكلىرىنى ئۆز ئۈستىگە ئېلىپ، ئادەمزاتسىز چۆلگە كېتىدۇ. شۇڭا ئۇ تېكىنى چۆلگە قويۇۋەتسۇن.
[16: 20-22 لاۋىيلار]
ھارۇننىڭ گۇناھلىرى ئۈچۈن بىر بۇقا قۇربانلىق قىلىندى. بىرىنچى ئۆچكىنىڭ قۇربانلىق قىلىنىشى ئىسرائىل خەلقلىرىنىڭ گۇنالىرى ئۈچۈن ئىدى. ھارۇن ئاندىن قولىنى تىرىكبەدەل تۆلىگۇچى ئۆچكىنىڭبېشىغا قويۇپ ، كىشىلەرنىڭ گۇناھلىرىنى بەدەل تۆلىگۇچىگە يۆتكىدى. كىشىلەر شۇنىڭدىن كېيىن ئۆچكىنى چۆلگە قويۇپ بەردى ، ئۇلارنىڭ گۇناھلىرىنىڭ ئەمدى يىراقلاشقانلىقىنى بەلگىلىدى. بۇ قۇربانلىقلار بىلەن ئۇلارنىڭ گۇناھلىرى كەچۈرۈم قىلىندى. ھەر يىلى كاپارەت كۈنىدە ئۇلارنىڭ گۇناھلىرى ئۈچۈن بىر بەدەل تۆلىگۇچى قۇربانلىق قىلىندى
بەقەرا ۋە تەۋراتتىكى كالا
ھارۇن كالىنىمۇ ئۇز ئىچىگە ئالىدىغان باشقا قۇربانلىقلارنىمۇ قىلغانىدى. دەل مۇشۇ كالا ۋە ئۇنىڭ قۇربانلىق قىلىنىشى «سۈرە بەقەرا» دىگەن نامىنىڭ قويىلىشىغا سەۋەپ بولغان. شۇڭا قۇرئان بۇ ھايۋاننى بىۋاسىتە تىلغا ئالىدۇ. بۇ يەرنى چېكىپ قۇرئاندىكى مەزمۇننى ئوقۇڭ. كۆرگىنىڭىزدەك ، بۇ قۇربانلىققا ئادەتتىكى بۇقا ئەمەس ، بەلكى كالا (يەنى چىشى كالا ) ئىشلىتىلىشكە بۇيرۇلغاندا ، كىشىلەر چۆچۈپ كەتتى ۋە گاڭگىراپ قالدى. ئۇ مۇنداق ئاخىرلىشىدۇ
(سىلەرگە مۇسا ئارقىلىق) دېدۇقكى، كالىنىڭ بىر پارچىسى بىلەن ئۆلۈكنى ئۇرۇڭلار (ئۇ تىرىلىپ قاتىلنى ئېيتىپ بېرىدۇ)، ئاللاھ ئۆلۈكلەرنى شۇنداق (يەنى كۆز ئالدىڭلاردا بۇ ئۆلۈكنى تىرىلدۈرگەندەك) تىرىلدۈرىدۇ، سىلەرنى چۈشەنسۇن دەپ قۇدرىتىنىڭ ئالامەتلىرىنى سىلەرگە كۆرسىتىدۇ
[بەقەرە سۈرىسى 73 – ئايەت]
شۇڭا بۇمۇ بىز دىققەت قىلىدىغان بەلگىلەرنىڭ بىرى دەپ قارايمىز. ئەمما بۇ كالا قايسى جەھەتتىن بەلگە؟ بىز ئۇنىڭ ئۆلۈم ۋە ھايات بىلەن مۇناسىۋەتلىك ئىكەنلىكىنى ئوقۇدۇق. ھارۇنغا بۇ قۇربانلىق ھەققىدە بېرىلگەن كۆرسەتمىلەرنى ئۆگەنگەندە «بىز چۈشىنىشىمىز مۇمكىن». بۇ يەرنى چېكىپ ، تەۋراتتىكى تولۇق قىسمىنى كۆرۈڭ. بىز بۇنى كۆرىمىز
ئاندىن بىرسى ئەلىئازارنىڭ كۆز ئالدىدا پۈتكۈل سىيىرنى كۆيدۈرسۇن، يەنى ئۇنىڭ تېرىسى، گۆشى، قېنى ۋە تېزەكلىرىنى كۆيدۈرسۇن. كاھىن كېدىر ياغىچى، زوفا ئۆسۈملۈكى ۋە قىزىل رەختنى سىيىر كۆيدۈرۈلىدىغان ئوتقا تاشلىسۇن.
[19: 5-6 چۆل-باياۋاندىكى سەپەر]
خىسوپ بولسا يوپۇرماقلىق بىر دەرەخنىڭ شاخچىسى ئىدى. «ئۆتۈپ كېتىش بايرىمىدا» ، ئىسرائىللار قوزىنىڭ قېنىنى ئىشىكلىرىگە بويىماقچى بولغاندا ، ئۆلۈم ئۇلارغا مۇنداق بۇيرۇدى
ئاندىن بىر تۇتام زۇپا ئېلىپ ئۇنى قاچىدىكى قانغا چىلاپ، قاچىدىكى قاننى ئىشىكنىڭ بېشى ۋە ئىككى كېشىكىگە سۈركەڭلار. سىلەردىن ئەتىگەنگىچە ھېچكىم ئۆيىنىڭ ئىشىكىدىن قەتئىي چىقمىسۇن
[12:22 مىسىردىن چىقىش]
خىسوپ يەنە ئۇ كالا بىلەن بىللە ئىشلىتىلگەن بولۇپ ، كالىنى ، خىسوپنى ، يۇڭنى ۋە كېدىرنى پەقەت كۈلى قالغانغىچە كۆيدۈرۈلدى. ئاندىن
پاك بىر ئادەم سىيىرنىڭ كۈلىنى يىغىپ بارگاھنىڭ سىرتىدىكى پاك بىر يەرگە قويسۇن؛ ئۇ ئىسرائىل جامائىتى ئۈچۈن «ناپاكلىقنى چىقارغۇچى سۇ»نى ياساشقا شۇ يەردە ساقلانسۇن، ئۇ بىر «گۇناھنى پاكلىغۇچى»دۇر.
[19:9 چۆل-باياۋاندىكى سەپەر]
كۈلنى تازىلاشقا ئىشلىتىش
كۈلنى «تازىلاش سۈيى» گە ئارىلاشتۇردى. پاسكىنا ئادەم تەھەرەتنى (ۋۇدۇ) ئىلىپ ، بۇ كۈلنى سۇغا ئارىلاشتۇرۇپ پاكىزلىقنى ئەسلىگە كەلتۈرىدۇ. ئەمما كۈل ھېچقانداق ناپاكلىق ئۈچۈن ئەمەس ، بەلكى مەلۇم بىر تۈر ئۈچۈن ئىدى
ــ ئۆلۈككە، يەنى ھەرقانداق ئۆلگەن كىشىنىڭ جەسىتىگە تېگىپ كەتكەن ھەربىر كىشى يەتتە كۈن ناپاك سانىلىدۇ. ئۇ ئادەم ئۈچىنچى كۈنى ئاشۇ سۇ بىلەن ئۆزىنى پاكلىسۇن، ھەمدە يەتتىنچى كۈنىمۇ پاكلىسۇن، ئاندىن ئۇ پاك سانىلىدۇ؛ ئەگەر ئۇ ئۈچىنچى كۈنى ھەمدە يەتتىنچى كۈنى ئۆزىنى پاكلىمىسا، پاك سانالمايدۇ. ھەرقانداق ئادەم ئۆلۈككە، يەنى ھەرقانداق ئۆلگەن كىشىنىڭ جەسىتىگە تېگىپ كەتسە، ھەمدە ئۆزىنى پاكلىمىسا، پەرۋەردىگارنىڭ چېدىرىنى بۇلغىغان بولىدۇ؛ شۇ كىشى ئىسرائىل ئارىسىدىن ئۈزۈپ تاشلىنىدۇ؛ چۈنكى «ناپاكلىقنى چىقارغۇچى سۇ» ئۇنىڭغا سېپىلمىگەچكە، ئۇ ناپاك سانىلىدۇ؛ ئۇنىڭ ناپاكلىقى تېخىچە ئۈستىدە تۇرىدۇ.
[19:11-13 چۆل-باياۋاندىكى سەپەر]
شۇڭا بىرەيلەن بىر ئۆلگەن جەسەتكە تېگىپ ناپاك بولغان چاغدا ، ئۇزىنى كۈلنى ئارىلاشتۇغان سۇ بىلەن تاھەرەت (يەنى ۋۇدۇ) ئېلىپ پاكلايدۇ. ئەمما نېمىشقا ئۆلۈك بەدەنگە تېگىش بۇنداق ئېغىر ناپاكلىقنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ؟ ئويلاپ بېقىڭ! ئادەم ئاسىيلىق قىلغانلىقىغا ئاللاھ ئۇنى ۋە ئۇنىڭ بالىلىرىنى (يەنى سىز ۋە مەن!) مەڭگۇ ئۆلمەي ياشىمايدىغان قىلدى. شۇڭا ئۆلۈم دىگەن ناپاك ، چۈنكى ئۇ گۇناھنىڭ نەتىجىسى ؛ ئۇ گۇناھنىڭ ناپاكلىقى بىلەن مۇناسىۋەتلىك. بىرەيلەننىڭ جەسىتىگە تېگىشىمۇ ناپاك بولۇپ قالىدۇ. ئەمما بۇ كۈل ناپاكلىقنى يۇيۇپ پاكىزلىنىشنى بەلگىلىگەنتى. ناپاك ئادەم ئۆزىنىڭ «ناپاكلىقى» دا ئۆلۈپ كەتكەن بولۇپ ، خېفېر كۈلى بىلەن تەھەرەتتىن تازىلاشتا «ھايات» نى تاپىدۇ
بىر كالىنى نېمىشقا ئىشلەتتى ؟
ئەمما نېمىشقا بىر ئەركەك ھايۋاننى ئەمەس ، بەكى چىشى ھايۋاننى ئىشلەتتى؟ بۇنىڭغا بىر بىۋاستە چۈشەنچە بېرىلمىگەن ، ئەمما بىز مۇقەددەس يازمىلاردىن پىكىر قىلالايمىز. پۈتۈن تەۋرات ۋە زابۇردا (ۋە باشقا بارلىق كىتابلاردا) ئاللاھ ئۆزىنى ئەرلىك شەكىلدە بايان قىلىدۇ. ئىسرائىلىيە مىللىتى بولسا ئاياللارنىڭ جىنسىدا سۆزلىنىدۇ. نىكاھتىكى ئەر-ئاياللار مۇناسىۋىتىگە ئوخشاش ، ئاللاھ رەھبەرلىك قىلدى ۋە ئۇنىڭ ئەگەشكۈچىلىرى جاۋاب قايتۇردى. ئەمما ئاللاھ دائىم تەشەببۇس قىلىدۇ. ئاللاھ ئىبراھىمغا ئوغلىنى قۇربانلىق قىلىشقا بۇيرۇدى . ئۇ ئاللاھنىڭ ھوزۇردىكى تەبلىتتىكى كوماندلارنى ئەۋەتتى . ئۇ نۇھنىڭ ھۆكۈمىنى قوزغىدى . بۇ بۇيرۇقلار ھەرگىزمۇ ئىنسانلارنىڭ (پەيغەمبەر ياكى باشقىلارنىڭ) ئىدىيىسى ئەمەس ؛ ئاللاھنىڭ بەندىلىرى پەقەت ئۇنىڭ ئەمرىگە بويسۇندى
كالىنىڭ كۈلى ئىنسانلارنىڭ ناپاكلىقنى تازىلاش ئېھتىياجى ئۈچۈن ئىدى. شۇڭا ئىنسانلارنىڭ ئېھتىياجىغا مۇۋاپىق بەلگە بولۇش ئۈچۈن ، قۇربانلىق قىلىنغان ھايۋان چىشى ھايۋان ئىدى. بۇ ناپاكلىق بىز ئاللاھنىڭ ئالدىدا قىلغان گۇناھنى ئەمەس ، گۇناھ ئۆتكۈزگەندە ھېس قىلغان نومۇسنى كۆرسىتىدۇ. مەن گۇناھ قىلغاندا ، قانۇنغا خىلاپلىقلا قىلمىدىم ۋە مەن سوتچىنىڭ ئالدىدا گۇناھكارلام ئەمەس ، مەن يەنە نومۇس ۋە پۇشايمان قىلىمەن. ئاللاھ بىزنىڭ نومۇسىمىزنى قانداق ھېس قىلدۇرىدۇ؟
ئالدى بىلەن ، ئاللاھ بىزگە كىيىملەرنى بەردى. بىرىنچى ئىنسانلار يالىڭاچلىقىنى ۋە نومۇسىنى يېپىش ئۈچۈن تېرە كىيىملەرنى تاپشۇرۇۋالغان. شۇنىڭدىن باشلاپ ئادەمنىڭ بالىلىرى ئەزەلدىن كىيىم-كېچەك بىلەن ئۆزىنى يېپىپ كەلدى . ئەمەلىيەتتە ، بۇنداق قىلىش ناھايىتى تەبىئىيكى ، بىز «نېمىشقا؟» دەپ سوراشنى ئويلىمايمىز. پاكىز سۇ بىلەن تاھەرەت ئېلىش بۇلغايدىغان نەرسىلەردىن «پاكىز» ھېس قىلدۇرىدىغان بىر ئۇسۇل ئىدى. كالىنىڭ مەقسىتى بىزنى تازىلاش ئىدى
دىللىرىمىز ۋىجداندىكى بۇلغۇنۇشلاردىن سېپىلىش بىلەن پاكلانغان ۋە بەدىنىمىز ساپ سۇ بىلەن يۇيۇلغاندەك تازىلانغان ھالدا ئېتىقادنىڭ تولۇق جەزم-خاتىرجەملىكى ۋە سەمىمىي قەلب بىلەن خۇداغا يېقىنلىشايلى!
[10:22 ئىبرانىيلارغا]
باشقا قۇربانلىقلارچۇ؟
ئەركەك ئۆچكىلەرنى كاپارەت كۈنىدە قۇربانلىق قىلىش ئاساسلىق ئاللاھ ئۈچۈن ئىدى ، شۇڭا ئەركەك ھايۋان ئىشلىتىلگەن. ئون كوماندنىڭ بەلگىسى بىلەن ، ئاسىيلىق قىلغانلارنىڭ جازاسى ئېنىقلا ئۆلۈم ئىكەنلىكىنى ئەسكەرتتۇق ( بۇ يەرنى چېكىپ بۆلەكلەرنى تەكشۈرۈڭ). ئاللاھ ھۆكۇم قىلغۇچى بولۇپ ، ئۆلۈمگە ھۆكۇم قىلىدۇ. بۇقىنىڭ ئۆلۈمى ئالدى بىلەن ئاللاھنىڭ ھارۇننىڭ گۇناھى ئۈچۈن ئۆلۈم تۆلەش تەلىپىنى قاندۇردى. ئاندىن بىرىنچى ئەركەك ئۆچكىنىڭ ئۆلۈمى ئاللاھنىڭ ئىسرائىللارنىڭ گۇناھلىرى ئۈچۈن ئۆلۈم تۆلەش تەلىپىگە ماسلاشتى. ئاندىن ئىسرائىلىيە جامائىتىنىڭ گۇناھلىرى سىمۋوللۇق ھالدا ھارۇننىڭ بەدەل تۆلىگۈچىسىگە قويۇلۇشى مۇمكىن ئىدى ، بۇ بەدەل تۆلىگۈچىنى چۆلگە قويۇپ بېرىلگەچكە ، بۇ جەمئىيەتنىڭ گۇناھلىرىنىڭ قويۇپ بېرىلگەنلىكىنىڭ بەلگىسى ئىدى
بۇ قۇربانلىقلارنى ھارۇن ۋە ئۇنىڭ ئەۋلادلىرى مىڭ يىلدىن ئارتۇق خاتىرلىدى. ئىسرائىللارغا بېرىلگەن زېمىندىكى تارىخىدا، داۋۇد پادىشاھ بولغاندا ، ئۇنىڭ ئوغۇللىرىمۇ ھۆكۈمرانلىق قىلدى. نۇرغۇن پەيغەمبەرلەر يامانلىقتىن ئاگاھلاندۇرىدىغان ئۇچۇرلار كەلگەندە؛ ھەتتا ئەيسا ئەلەيھىسسالامنىڭ ھاياتى ئارقىلىق بۇ قۇربانلىق ئېھتىياجىنى قاندۇرۇش ئۈچۈن قىلىنغان
شۇڭا مۇسا ۋە ھارۇننىڭ ئاخىرقى ئالامەتلىرى بىلەن ، تەۋراتنىڭ ئۇچۇرلىرى ئاخىرلىشاي دەپ قالدى. ئۇزۇن ئۆتمەي ۋارىس پەيغەمبەرلەر كېلىپ ، زابۇر ئاللاھتىن كەلگەن ئۇچۇرلارنى داۋاملاشتۇرىدۇ. ئەمما ، ئالدى بىلەن ، تەۋراتتا ئەڭ ئاخىرقى بىر ئۇچۇر كەلدى. مۇسا ئەلەيھىسسالام كەلگۈسىدىكى بىر پەيغەمبەرنىڭ كېلىشىگە نەزەر سالىدۇ ، شۇنداقلا ئىسرائىل ئەۋلادلىرىغا كەلگۈسى بەخت ۋە لەنەتلەرگە نەزەر سالماقچى بولىدۇ. بۇلارنى بىز تەۋراتنىڭ ئاخىرقى تەتقىقاتلىرىدا كۆرىمىز